*NAPOMENA: Tekst koji slijedi je iz knjige “Mostar - kolijevka sporta”.
Uz donatorsku podršku Evropske unije i u tiražu od 1000 primjeraka, 1996. godine iz štampe je izašla knjiga “Mostar - kolijevka sporta” koja popunjava veliku prazninu u oskudnoj sportskoj literaturi. Knjiga je djelo više autora čiji je rad koordinirao poznati sportski novinar Dragan Miladinović, dok su recenzenti bili priznati sportski stručnjaci prof. dr Hamid Šoše, prof. Željko Džeba, prof. Enver Novaković i Mile Knezović. Najveća vrijednost ove knjige, posvećene prvom vijeku organizovanog sportskog pokreta u gradu na Neretvi i stogodišnjici modernih Olimpijskih igara je da je oslobođena političkih, ideoloških i drugih konotacija, te prožeta jedino sportskim duhom, kako to u recenziji naglašava i Hamid Šoše.
Inače, tekst koji slijedi je nastavak istorijata fudbala u Mostaru.
Životopis “Veleža” po matičnim knjigama, počinje 26. juna 1922. godine. Rođen je, zaista, na poljani, kod Sjevernog logora. Evo njegovog prvog rukovodstva: predsjednik Anđelko Vlaho, potpredsjednik Ranko Slijepčević, prvi tajnik Borivoje Janjoš, drugi tajnik Ljubomir Basta, blagajnik Rudolf Beltram, odbornici Mihajlo Cvetković, Milan Pavić i Bogdan Tepšić, članovi Nadzornog odbora Ljubo Zrimšek i Ljubo Pavić. Za prvog kapitena tima izabran je Lazar Radić. Nakon osnivanja i odobrenja klupskih pravila, “Velež” igra prijateljske utakmice. Startovao je sa ekipom: Marko Vučijak, Ljubo Zrimšek, Savo Turanjanin, Mile Pavić, Lazar Radić, Milan Rajković, Bogdan Tepšić, Ranko Slijepčević, Branko Turanjanin, Savo Medan i jedan još nepoznati čovjek iz Srbije (?!), koji je u Mostaru tražio posao.
U prvim danima svog života “Velež” je odmjeravao snage s lokalnim rivalima, ali i onim iz drugih gradova. Godine 1924. finalist je “olimpijskog” turnira u Mostaru. Već u sezoni 1934./35. godine ubraja se među kvalitetnije bosanskohercegovačke klubove. Bivao je i povremeno zabranjivan njegov rad. Još okrutniju sudbinu doživio je 1940. godine. Tada su “Velezova” vrata bila - zapečaćena! To se dogodilo poslije utakmice s podgoričkom “Crnom Gorom”, igrane na godišnjicu (1. septembra) napada Hitlerove Njemačke na Poljsku, iza čega su uslijedile demonstracije i parole poput “Dole fašizam”.
Marta 1945. godine “Velež” je poslije gotovo petogodišnjeg prisilnog mirovanja, obnovljen. Najprije se takmičio u Oblasnoj - Podsaveznoj, zatim Republičkoj, Trećoj i Drugoj da bi, najzad 1952. godine postao član Prve savezne lige. Premijera u toj eliti igrana je u Mostaru protiv “Crvene Zvezde”, a u timu “rođenih” bili su: Žarko Barbarić, Mensud Peko Dilberović, Dane Prajo, Anton Bolfek, Hamdija Ćemalović, Vlado Slišković, Muhamed Mujić, Hasan Širle Momić, Haldun Leo Hrvić i Slavko Hudarin. Među najboljim igrali su samo “jedno ljeto”.
“Velež” se među prvoligaše vratio u sezoni 1955./56. godine. I od tada se u ovoj konkurenciji bio udomaćio. Igrao je sve do takmičarske 1991./92. godine, da bi s aprilskim ratom 1992. godine okončao svoje vojevanje u tom društvu.
Uz donatorsku podršku Evropske unije i u tiražu od 1000 primjeraka, 1996. godine iz štampe je izašla knjiga “Mostar - kolijevka sporta” koja popunjava veliku prazninu u oskudnoj sportskoj literaturi. Knjiga je djelo više autora čiji je rad koordinirao poznati sportski novinar Dragan Miladinović, dok su recenzenti bili priznati sportski stručnjaci prof. dr Hamid Šoše, prof. Željko Džeba, prof. Enver Novaković i Mile Knezović. Najveća vrijednost ove knjige, posvećene prvom vijeku organizovanog sportskog pokreta u gradu na Neretvi i stogodišnjici modernih Olimpijskih igara je da je oslobođena političkih, ideoloških i drugih konotacija, te prožeta jedino sportskim duhom, kako to u recenziji naglašava i Hamid Šoše.
Inače, tekst koji slijedi je nastavak istorijata fudbala u Mostaru.
Životopis “Veleža” po matičnim knjigama, počinje 26. juna 1922. godine. Rođen je, zaista, na poljani, kod Sjevernog logora. Evo njegovog prvog rukovodstva: predsjednik Anđelko Vlaho, potpredsjednik Ranko Slijepčević, prvi tajnik Borivoje Janjoš, drugi tajnik Ljubomir Basta, blagajnik Rudolf Beltram, odbornici Mihajlo Cvetković, Milan Pavić i Bogdan Tepšić, članovi Nadzornog odbora Ljubo Zrimšek i Ljubo Pavić. Za prvog kapitena tima izabran je Lazar Radić. Nakon osnivanja i odobrenja klupskih pravila, “Velež” igra prijateljske utakmice. Startovao je sa ekipom: Marko Vučijak, Ljubo Zrimšek, Savo Turanjanin, Mile Pavić, Lazar Radić, Milan Rajković, Bogdan Tepšić, Ranko Slijepčević, Branko Turanjanin, Savo Medan i jedan još nepoznati čovjek iz Srbije (?!), koji je u Mostaru tražio posao.
U prvim danima svog života “Velež” je odmjeravao snage s lokalnim rivalima, ali i onim iz drugih gradova. Godine 1924. finalist je “olimpijskog” turnira u Mostaru. Već u sezoni 1934./35. godine ubraja se među kvalitetnije bosanskohercegovačke klubove. Bivao je i povremeno zabranjivan njegov rad. Još okrutniju sudbinu doživio je 1940. godine. Tada su “Velezova” vrata bila - zapečaćena! To se dogodilo poslije utakmice s podgoričkom “Crnom Gorom”, igrane na godišnjicu (1. septembra) napada Hitlerove Njemačke na Poljsku, iza čega su uslijedile demonstracije i parole poput “Dole fašizam”.
Marta 1945. godine “Velež” je poslije gotovo petogodišnjeg prisilnog mirovanja, obnovljen. Najprije se takmičio u Oblasnoj - Podsaveznoj, zatim Republičkoj, Trećoj i Drugoj da bi, najzad 1952. godine postao član Prve savezne lige. Premijera u toj eliti igrana je u Mostaru protiv “Crvene Zvezde”, a u timu “rođenih” bili su: Žarko Barbarić, Mensud Peko Dilberović, Dane Prajo, Anton Bolfek, Hamdija Ćemalović, Vlado Slišković, Muhamed Mujić, Hasan Širle Momić, Haldun Leo Hrvić i Slavko Hudarin. Među najboljim igrali su samo “jedno ljeto”.
“Velež” se među prvoligaše vratio u sezoni 1955./56. godine. I od tada se u ovoj konkurenciji bio udomaćio. Igrao je sve do takmičarske 1991./92. godine, da bi s aprilskim ratom 1992. godine okončao svoje vojevanje u tom društvu.
Najveće uspjehe u prvenstvu države ostvario je u sezonama 1972./73., 1973./74. i 1987./88. godine. Sva tri puta bio je vicešampion. Titula prvaka bila mu je najbliža 1973./74. godine, ali od nje ga je odvojila samo gol-razlika. Na kraju jesenje etape 1987./88. godine ciljnu vrpcu presjekao je prvi.
“Rođeni” su četiri puta bili i finalisti KJ (Kupa Jugoslavije, odnosno, Kupa Maršala Tita). Dva puta su osvojili veliki srebrni trofej. Do prvog su stigli 1981. godine. Tada su ga, pod dirigentskom palicom asa Miloša Milutinovića, izborila trinaestorica veličanstvenih: Enver Marić (kapiten), Avdo Kalajdžić, Aleksandar Mičić (Momčilo Vukoje), Dubravko Ledić, Vladimir Matijević, Veselin Đurasović, Dragan Okuka (jedan gol), Blaž Slišković, Vahid Halilhodžić (2 gola), Adnan Međedović, Vladimir Skočajić (Mirsad Mulahasanović). U finalu je pobijeđen sarajevski “Željezničar” - 3:2. Trebalo je da prođe pet godina da “Veležovci” ponovo ispijaju šampanjac, slaveći drugi trijumf u Kupu.
Tog sunčanog maja 1986. godine s velikim srebrnim peharom počasni krug su optrčali: Vukašin Petranović, Draženko Prskalo, Goran Jurić, Nenad Bijedić (2 gola), Vladimir Matijević (kapiten), Ismet Šišić, Sead Kajtaz, Vladimir Skočajić, Predrag Jurić (jedan gol), Anel Karabeg (Vladimir Gudelj) i Semir Tuce. Njihov strateg je bio Duško Bajević, a u finalu je savladan zagrebački “Dinamo” - 3:1.
“Velež” je prvi put finalista KJ bio 1958. godine. Akteri tog događaja bili su: Zdravko Brkljačić, Mensud Dilberović, Meho Handžić, Zdravko Rodin, Nikola Benco, Kruno Radiljević (kapiten), Milan Maksimović, Franjo Džidić, Omer Oručević, Šefik Alajbegović i Milorad Lazović. Tada je četom zapovjedao Radomir Čabrić, a protivnik bila “Crvena Zvezda” - 0:4. Posljednje učešće “rođenih” u odlučujućem meču za veliki srebrni pehar bilo je 1989. godine. Tada su igrali: Vukašin Petranović, Mili Hadžiabdić, Ismet Šišić (Ahmed Gosto), Ivica Barbarić, Veselin Đurasović, Ibro Rahimić, Zijad Repak, Zdenko Jedvaj (Damir Čerkić), Predrag Jurić, Anel Karabeg i Semir Tuce (kapiten). Predvodio ih je Žarko Barbarić, a protivnik im je bio “Partizan” - 1:6.
“Rođeni” su šest puta izlazili na zvaničnu evropsku scenu: četiri puta u Kupu UEFA i dva puta u Kupu pobjednika kupova. Najuspješnije su vojevali od jeseni 1974. do proljeća 1975. godine kada su stigli do četvrtfinala Kupa UEFA. Dotle su eliminisali silan tim moskovskog “Spartaka”, zatim bečki “Rapid” i oholi “Derbi Kaunti”, da bi s golom manjka (1:0, 0:2) stali u holandskom gradu Ešendeu protiv “Tventea”. A u tom čvrstom koračanju po Starom kontinentu dres “Veleža” nosili su: Slobodan Mrgan, Miomir Meter, Džemal Hadžiabdić, Marko Čolić, Boro Primorac, Vladimir Pecelj, Jadran Topić, Vahid Halilhodžić, Duško Bajević, Franjo Vladić, Momčilo Vukoje, zatim Slavko Njeguš, Mirsad Mulahasanović, Dubravko Ledić, Marijan Kvesić, Milidrag Hodžić, Dragan Okuka, Ahmed Glavović... predvođeni sa strategom Sulejmanom Sulom Repcom.
Godine 1988. “Velež” je stigao do osmine finala kupa UEFA, s trenerom Žarkom Barbarićem.“Rođeni” su četiri puta bili i finalisti KJ (Kupa Jugoslavije, odnosno, Kupa Maršala Tita). Dva puta su osvojili veliki srebrni trofej. Do prvog su stigli 1981. godine. Tada su ga, pod dirigentskom palicom asa Miloša Milutinovića, izborila trinaestorica veličanstvenih: Enver Marić (kapiten), Avdo Kalajdžić, Aleksandar Mičić (Momčilo Vukoje), Dubravko Ledić, Vladimir Matijević, Veselin Đurasović, Dragan Okuka (jedan gol), Blaž Slišković, Vahid Halilhodžić (2 gola), Adnan Međedović, Vladimir Skočajić (Mirsad Mulahasanović). U finalu je pobijeđen sarajevski “Željezničar” - 3:2. Trebalo je da prođe pet godina da “Veležovci” ponovo ispijaju šampanjac, slaveći drugi trijumf u Kupu.
Tog sunčanog maja 1986. godine s velikim srebrnim peharom počasni krug su optrčali: Vukašin Petranović, Draženko Prskalo, Goran Jurić, Nenad Bijedić (2 gola), Vladimir Matijević (kapiten), Ismet Šišić, Sead Kajtaz, Vladimir Skočajić, Predrag Jurić (jedan gol), Anel Karabeg (Vladimir Gudelj) i Semir Tuce. Njihov strateg je bio Duško Bajević, a u finalu je savladan zagrebački “Dinamo” - 3:1.
“Velež” je prvi put finalista KJ bio 1958. godine. Akteri tog događaja bili su: Zdravko Brkljačić, Mensud Dilberović, Meho Handžić, Zdravko Rodin, Nikola Benco, Kruno Radiljević (kapiten), Milan Maksimović, Franjo Džidić, Omer Oručević, Šefik Alajbegović i Milorad Lazović. Tada je četom zapovjedao Radomir Čabrić, a protivnik bila “Crvena Zvezda” - 0:4. Posljednje učešće “rođenih” u odlučujućem meču za veliki srebrni pehar bilo je 1989. godine. Tada su igrali: Vukašin Petranović, Mili Hadžiabdić, Ismet Šišić (Ahmed Gosto), Ivica Barbarić, Veselin Đurasović, Ibro Rahimić, Zijad Repak, Zdenko Jedvaj (Damir Čerkić), Predrag Jurić, Anel Karabeg i Semir Tuce (kapiten). Predvodio ih je Žarko Barbarić, a protivnik im je bio “Partizan” - 1:6.
“Rođeni” su šest puta izlazili na zvaničnu evropsku scenu: četiri puta u Kupu UEFA i dva puta u Kupu pobjednika kupova. Najuspješnije su vojevali od jeseni 1974. do proljeća 1975. godine kada su stigli do četvrtfinala Kupa UEFA. Dotle su eliminisali silan tim moskovskog “Spartaka”, zatim bečki “Rapid” i oholi “Derbi Kaunti”, da bi s golom manjka (1:0, 0:2) stali u holandskom gradu Ešendeu protiv “Tventea”. A u tom čvrstom koračanju po Starom kontinentu dres “Veleža” nosili su: Slobodan Mrgan, Miomir Meter, Džemal Hadžiabdić, Marko Čolić, Boro Primorac, Vladimir Pecelj, Jadran Topić, Vahid Halilhodžić, Duško Bajević, Franjo Vladić, Momčilo Vukoje, zatim Slavko Njeguš, Mirsad Mulahasanović, Dubravko Ledić, Marijan Kvesić, Milidrag Hodžić, Dragan Okuka, Ahmed Glavović... predvođeni sa strategom Sulejmanom Sulom Repcom.
“Velež” je bio finalista Srednjoevropskog kupa (1975.) i pobjednik Balkanskog kupa (1981.). Učestvovao je i u Rapan kupu (1962. i 1963.).
“Rođeni” su imali i nekoliko uspješnih turneja po inostranstvu. To su, prije svih, one dvije - po Srednjoj i Južnoj Americi, odnosno po Dalekom istoku i Australiji.
Godine 1989. u četvrtom jurišu (finalisti i 1969, 1977. i 1987.), juniori “Veleža” osvojili su Omladinski kup Jugoslavije. Pobjednički trofej nada bio je u rukama: Nenada Džidića (kapiten), Siniše Spaića, Slavena Muse, Zvonimira Matkovića, Dražena Madunovića, Sanjina Pintula, Nikole Jokišića, Damira Vučića, (Marina Pušića) i Armina Begića, a njihov trener bio je Salem Halilhodžić.
Mostar i “Velež” su od 1965. do 1992. godine bili domaćini najuglednijeg evropskog turnira u zimskom razdoblju. Za to vrijeme na djelu je viđena 31 ekipa, među kojima i 16 stranih - dvije reprezentacije i 14 klubova. Na stadionu pod Bijelim brijegom, na toj reviji, učestvovali su timovi iz Austrije, Mađarske, Češke, Rumunije, Njemačke, Švajcarske, Poljske, Irana, SSSR kao i s prostora bivše Jugoslavije, izuzev iz Makedonije. “Rođeni” su na svom tradicionalnom turniru bili prvi čak 15 puta.
Kada se kazuje o “Veležovim” zvijezdama i šarmerima, svakako je nezaobilazna čuvena mostarska fudbalska škola. “Rođeni” su u slavnim danima i godinama bili prepoznatljivi po svom imidžu. Lepršava, maštovita, otvorena i ofanzivna igra. Takvim poimanjem fudbalske vještine plijenili su poklonike najpopularnijeg sporta na svim stadionima tadašnje države, ali i onim evropskim i drugim. Ko se ne sjeća i ko ne pamti velemajstore loptanja, fudbalske boeme-šarmere Halduna Lea Hrvića, Sulejmana Repca, Muhameda Mujića, Duška Bajevića, Franju Vladića, Jadrana Topića, Momčila Vukoja, Blaža Sliškovića, Vladimira Skočajića, Vladimira Matijevića, Semira Tucea, Seada Kajtaza... I one koji su, na njima specifičan način, čuvali mrežu mostarskog kluba - Žarka Barbarića, Gordana Irovića, Ivana Ćurkovića, Envera Marića, Vukašina Petranovića...
U “Veležu” je stasao veliki broj državnih reprezentativaca, članova svih selekcija. Neki su to postali još u dresu matičnog kluba. I ovaj spisak je dugačak. U “A” reprezentaciji igrali su: Enver Marić, Boro Primorac, Džemal Hadžiabdić, Blaž Slišković, Vladimir Matijević, Ivica Barbarić, Sead Kajtaz, Muhamed Mujić, Duško Bajević, Franjo Vladić, Vahid Halilhodžić, Predrag Jurić, Semir Tuce i Meho Kodro. A tek oni što su to doživjeli kad su otišli iz Mostara...
Početkom dvadesetih godina XX vijeka u gradu se oglasio još jedan, četvrti fudbalski klub. On se u prvo vrijeme zvao “Soko”. Poslije mijenja ime u “Jadran” i, na kraju, postaje “Vardar”. Taj novi klub 1930. godine obilježava svoju petogodišnjicu i za taj mali jubilej organizuje turnir.
Slavljenik “naše najmlađe nogometno društvo”, kako je pisala onovremena štampa, okupilo je na toj reviji četiri kluba. U finalu su igrali domaći “Zrinjski” i konjički “Zmaj”. Ta utakmica je prekinuta kod stanja 0:0, a izgred su izazvali gledaoci. Na tom turniru još su igrali, naravno domaćin “Jadran” i “Velež”. SK “Vardar” je nazvan i vojničkim klubom, jer su za njega igrala pretežno vojna lica, većinom “vazduhoplovci”. Taj fudbalski kolektiv sa scene je nestao 1941. godine. Maja 1945. godine i SK “Vardar” je stavljen pod “led”, zapravo zabranjeno je njegovo djelovanje. Međutim, u dokumentaciji Nogometnog odjeljenja Fiskulturnog odbora Bosne i Hercegovine ostali su tragovi koji govore da je bilo pokušaja o obnavljanju toga kluba. Na dnevnom redu pomenutog odjeljenja, na sjednici održanoj 24. oktobra 1945. godine bila je i “molba nekolicine incijatora za osnivanje novog Fiskulturnog društva Vardar u Mostaru”. S tim u vezi zaključeno je da se “za podatke o ovom predmetu” treba obratiti Okružnom fiskulturnom odboru Mostar. Kako je slijedila dalja prepiska, to je još nepoznanica. Činjenica je, ipak, da “Vardar” nije nikad više osnovan u Mostaru, zapravo nije došlo do njegove obnove. Međutim, od 1945. godine naovamo nicali su novi fudbalski klubovi. Jedni su bili kratkog vijeka, drugi su mijenjali imena. Navodimo samo nekoliko poznatijih. OSD “Snaga”, “Rudar”, ŽSK “Željezničar” koji se mijenja u “Lokomotivu”. Ovaj potonji klub bio je dva puta drugoligaš i jednu sezonu trećeligaš, što su mu najveći dometi. Od 1950. godine na sceni je “Mostar”, da bi zatim nestao u - arhivu! Njegovo ime trideset godina kasnije uzima OSD “Neretva”. Pod nazivom rijeke klub je bio prvak Hercegovačke zone i pobjednik Kupa na području Hercegovine. Kad je uzeo ime grada - “Mostar”, uspješno se takmičio u Republičkoj ligi BiH. Godine 1930. u Mostaru je osnovan Muslimanski omladinski športski klub “Jedinstvo”. Nastao je od ŠK “Vuk” i MOŠK. Kada je 3. septembra 1940. godine zabranjen rad “Veleža”, veći broj njegovih fudbalera se preselio u “Jedinstvo”. Ovaj klub je pretežno igrao s lokalnim rivalima. Prema nekim naznakama djelovao je do 1944. godine, a poslije završetka Drugog svjetskog rata nije obnavljan.
Постови
